تحقیقات دانشمندان نشان داده است که اختلالات روانی بر اثر عدم تعادل شیمیایی در مغز رخ می‌دهند. با استفاده از روشهای دارو درمانی، عوارض ناشی از این اختلالات به نحو مؤثری کاهش یا تسکین پیدا می‌کند. البته داروها درمان کننده نیستند و تنها علائم و عوارض بیماری را کنترل می‌کنند، بنابراین در صورت قطع مصرف ممکن است عوارض بیماری مجدداً باز گردد.
هر دارویی فواید و خطرات ویژه خود را دارد. استفاده از دارو درمانی زمانی مفید است که فواید مصرف آن بیشتر از عوارض جانبی باشد. متأسفانه تنها راه تشخیص کارایی دارو، مصرف آن توسط بیمار است. پاسخ همه بیماران به داروها یکسان نیست، لذا پزشک یا روان درمانگر برای پیدا کردن داروی مناسب ممکن است بارها داروها را تغییر دهند.
دارو درمانی اغلب زمانی بیشترین کارایی را دارد که بخشی از یک برنامه درمانی کلی باشند. برنامه درمانی ممکن است شامل روان درمانی، گروه‌درمانی و خدمات توان‌بخشی برای حل مشکلاتی باشند که دارو به‌تنهایی قادر به درمان آنها نباشد
کسب آگاهی نسبی در مورد کاربرد انواع مختلف داروهای اعصاب و روان به بیمار کمک می‌کند تا درروند درمان با پزشک خود همکاری مناسب‌تری داشته باشد. در این بخش با انواع مختلف دارو و کاربردهای آنها آشنا می‌شویم.
داروهای ضد روان‌پریشی Antipsychotic medications : این داروها عوارض آزار دهنده حاصل از اختلالات مغزی مانند شنیدن صداهای ناخواسته یا فکرهای ترسناک را متوقف یا کاهش می‌دهند. مصرف این نوع دارو سبب شفافیت ذهن بیمار می‌شود و توانایی تمرکز و آرامش را افزایش می‌دهد. خواب راحت و بهبود ارتباطات از دیگر فواید مصرف داروهای ضد روان‌پریشی است.
این داروها احساساتی مانند غم و اندوه، افسردگی، آشفتگی خلقی، میل به خودکشی را به‌طور مؤثری کاهش می‌دهند. لازم به ذکر است که داروهای ضدافسردگی مردم را شاد نمی‌کنند یا باعث تغییر شخصیت فرد نمی‌شوند!
داروهای ضدافسردگی مانند SSRI و SNRI بیشترین کاربرد را در این حیطه درمانی دارند چراکه نسبت به داروهای قدیمی‌تر (داروهای سه حلقه‌ای tricyclic antidepressants) عوارض جانبی کمتری نشان می‌دهند.
در برخی موارد درمان افسردگی تنها با داروهای ضدافسردگی کارساز نیست. در چنین شرایطی معمولاً از داروی اسکتامین Esketamine استفاده می‌شود. اسکتامین از کتامین مشتق شده و به روش متفاوتی بر گیرنده‌های شیمیایی مغز تأثیر می‌گذارد. این دارو به شکل اسپری بینی تجویز می‌شود.
این داروها نوسانات شدید خلق و خو را کاهش می‌دهند. البته مصرف داروهای تنظیم کننده خلق و خو نباید افت‌وخیز طبیعی احساسات را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین این داروها برای درمان افسردگی مزمن و طولانی و یا مقاوم به درمان نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد.
مصرف این داروها ضمن کاهش اضطراب و بی‌خوابی، حس آرامش را در بیمار افزایش می‌دهد. با آنکه برخی از این داروها صرفاً برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌شوند، اما خواب‌آلودگی تقریباً عارضه جانبی همه این داروها به شمار می‌رود. معمولاً طول دوره مصرف این داروها کوتاه است، زیرا استفاده طولانی‌مدت باعث وابستگی به دارو می‌شود. چنانچه این داروها طبق دستور پزشک مصرف شوند عوارض جانبی بسیار اندکی دارند.
این داروها آرام بخش بوده و باعث بهبود و افزایش تمرکز در کودکان و بزرگسالان می‌شوند. این داروها بیش‌فعالی و تکانش گری را کاهش داده و تمرکز و پیروی از دستورالعمل‌ها را در فرد افزایش می‌دهند.
با پیشرفت علم همواره روش های مختلفی جهت بهبود و درمان اختلالات روانی در علم روانشناسی ارائه شده است که در زیر به مهم ترین آنها و فواید هرکدام اشاره کرده ایم :
داروهای ضد اضطراب و افسردگی در سراسر جهان بیشترین میزان مصرف را به خود اختصاص داده‌اند. در روش دارودرمانی سرعت بهبود علائم بیماری بیشتر است. معمولاً داروها ارزان‌تر از سایر روشهای درمانی مانند روانشناسی و روانکاوی هستند و اغلب تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند. این در حالی است که جلسات روانکاوی هزینه‌های بیشتری به بیمار تحمیل می‌شود و متأسفانه معمولاً از سوی شرکت‌های بیمه در این خصوص خدماتی ارائه نمی‌شود!
در مقایسه با دارودرمانی، انواع روشهای درمانی مبتنی بر روانکاوی نتایج ماندگارتری را به همراه دارند. برنامه‌های درمانی مانند گفتگو درمانی، درمان شناختی رفتاری، گروه درمانی و … مهارت مقابله با مشکلات را به بیماران آموزش می‌دهند. روانکاو به بیمار کمک می‌کند تا تفکرات نادرست و منفی را شناسایی کند و سپس ابزارهای لازم را برای به چالش کشیدن و جایگزینی این باورها را در اختیار او قرار می‌دهد. این مهارت‌ها مادام‌العمر هستند و در صورت بازگشت علائم استرس، بیمار قادر خواهد بود از این مهارت‌ها برای کنترل علائم خود استفاده کند.
برخلاف روش دارو درمانی، روانکاوی اعتیادآور نیست. برخی مطالعات نشان داده‌اند، درمان اضطراب و افسردگی با روش درمان شناختی رفتاری بسیار کارآمدتر از دارودرمانی است.
در برخی موارد عوارض ناشی از اختلالات روانی به قدری شدید است که بیمار تنها با جلسات روان‌درمانی قادر به کنترل علائم بیماری نخواهد بود، به عنوان مثال بیماران مبتلا به اضطراب شدید توانایی تفکر و تسلط بر رفتار خود را از دست می‌دهند. در این موارد لازم است از ترکیب دارودرمانی و روانکاوی برای درمان بیماران استفاده شود. داروها به کاهش سریع‌تر علائم افسردگی و اضطراب کمک می‌کنند، بنابراین به فرد فرصتی می‌دهند تا علائم خود را بهبود بخشد و همزمان تحت روان‌درمانی قرار بگیرد.
لازم به ذکر است تشخیص این موضوع که بیمار به درمان دارویی نیاز دارد یا جلسات روانکاوی بر عهده پزشک یا درمانگر است. جدیدترین تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده است که ترکیب روان‌درمانی و دارو درمانی در بهبود اختلالات روانی مؤثرترین نتایج را در پی داشته است.